نیش عقرب یکی از مشکلات عمده بهداشت عمومی در بسیاری از کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری توسعه نیافته به ویژه ساحل آفریقا، هند جنوبی، خاورمیانه، مکزیک و آمریکای لاتین است. تعداد گزش سالانه برآورد شده از نیش عقرب 1.2 میلیون نفر است که منجر به مرگ 3250 نفر در جهان می شود. با توجه به این آمار، 27 درصد افرادی که توسط عقرب نیش زده می شوند، می میرند. در ازای هر یک نفر که توسط زهر یک مار کشته شود 10 نفر توسط یک عقرب سمی کشته می شوند.
در مکزیک سالانه 1000 مورد مرگ و میر ناشی از عقرب رخ می دهد. در ایالات متحده آمریکا، 4 مورد مرگ در 11 سال در اثر گزش های عقرب ثبت شده است. علاوه بر این، عقرب ها را می توان در خارج از محدوده عادی زیست آن ها یافت، یعنی در چمدان ها، جعبه ها، ظروف یا کفش ها! گاه عقرب ها به صورت ناخواسته از طریق مسافران به خانه ها نیز منتقل می شوند.
عقرب دارای بدنی مسطح است و به راحتی می تواند در ترک ها پنهان شود. دارای 4 جفت پا، یک جفت پنجه و یک دم است که در انتهای دم نیز، نیش قرار دارد.
زهر عقرب چقدر سمی است؟
برخی عقرب ها دارای زهری هستند که جزء کشنده ترین سموم در میان حیوانات محسوب می شوند.
آیا همه عقرب ها کشنده و سمی هستند؟
بیش از 1050 گونه شناخته شده عقرب در جهان وجود دارد. سم اکثر عقرب ها هنوز مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است. این امر به این دلیل است که تجربه عملی نشان داده است که نیش آن ها تهدید کننده زندگی انسان نیست.
در میان بررسی های دانشمندان و بر اساس نتایج آن ها، آن دسته از گونه هایی که دارای دوز کشندگی بین 2 میلی گرم در کیلوگرم و 5 میلی گرم در کیلوگرم هستند، ممکن است باعث نگرانی شوند و در شرایط خاصی ممکن است باعث مرگ انسان شوند. همچنین لازم است به یاد داشته باشید که حتی اگر قربانی یک واکنش آلرژیک شدید به سم داشته باشد، حتی یک گونه تقریباً غیر سمی هم می تواند باعث مرگ آن فرد شود.
یک عقرب چه مقدار زهر می تواند ترشح کند؟
هنگامی که از تحریک الکتریکی برای گرفتن زهر عقرب استفاده می شود، عملکرد متوسطی در حدود 0.006 میلی گرم تا حدود 0.2 میلی گرم زهر از یک عقرب بدست میآید. احتمالاً مقدار متوسط زهر ترشح شده در عقرب ها کمتر از 0.5 میلی گرم است و در شرایط طبیعی حتی کمتر از این مقدار نیز ترشح می کنند. با این وجود، یک عقرب بسیار سمی، مثلاً با دوز کشندگی به میزان 0.5 میلی گرم سم، می تواند به اندازه کافی سم را در یکبار نیش زدن ترشح کند تا حدود 60 موش آزمایشگاهی با وزن 16 تا 18 گرم را بکشد.
چقدر طول میکشد تا زهر عقرب، یک انسان را بکشد؟
تنها اطلاعاتی که در مورد اثر سمیت زهر عقرب بر انسان در اختیار داریم، از نیش واقعی است. (شما مطمئناً می توانید تصور کنید که داوطلب کردن افراد برای یک مطالعه دوز کشندگی انسانی چقدر دشوار خواهد بود). از گزارش های بالینی، به نظر می رسد عوامل مختلفی وجود دارد که سمیت سم عقرب را در انسان تعدیل می کند. این عوامل عبارتند از:
- سمیت زهر عقرب
- مقدار زهر تزریق شده توسط عقرب
- وزن و سن قربانی
- وضعیت پزشکی عمومی قربانی (میزان سلامت قربانی)
عقرب هایی که دارای اهمیت پزشکی کمی هستند، معمولاً زهرهایی دارند که از نظر سمیت، چندان برای موش ها مضر نیستند. این عقرب ها معمولاً یک واکنش موضعی شبیه به نیش زنبور عسل در انسان ایجاد می کنند.
در عقرب های با سمیت بالاتر، واکنش های سیستمیک شایع تر می شوند. این گونه ها بزرگتر از حد معمول نیستند، در غیر این صورت مرگ و میر ناشی از نژاد آن ها شایع تر است.
عوامل متعددی ممکن است بر مقدار سمی که از عقرب ترشح می شود تأثیر بگذارد. رها شدن زهر تحت کنترل عقرب است، بنابراین عقرب خود می تواند میزان زهر را تنظیم کند.
عوامل دیگر ممکن است شامل وضعیت ترکیبی زهر، نفوذ و مدت زمان نیش و محل قرارگیری نیش بر روی بدن قربانی و یا شکار باشد. خطرناکترین عقرب ها مواردی هستند که قادر به ترشح و تزریق مقادیر نسبتاً زیادی سم هستند.
اندازه بدن قربانی نیز بسیار مهم است. کودکان به دلیل کوچک بودن در مقایسه با بزرگسالان در معرض خطر حساسیت های شدیدتری هستند. بیشتر مرگ و میرهای ناشی از گزش عقرب در کودکان رخ می دهد.
شرایط سلامتی فرد عقرب گزیده، مثل ابتلا به بیماری هایی نظیر ذات الریه، فشار خون بالا و برخی از بیماری های قلبی می تواند واکنش های سیستمیک عادی را به شرایط تهدید کننده زندگی تبدیل کند. افراد مبتلا به چنین شرایطی بیشتر از افراد سالم در معرض خطر قرار دارند برخی افراد به همان روشی که به زهر زنبور عسل حساسیت دارند به زهر عقرب نیز حساسیت دارند. در چنین مواردی، اثرات بسیار شدید، از جمله مرگ، می تواند بسیار سریع رخ دهد که به سمیت موجود در زهر مربوط نیست. مرگ و میر ناشی از حساسیت توسط گونه های دارای اهمیت پزشکی معمولاً نتیجه شوک آنافیلاکسی ناشی از آلرژی است.
علائم و نشانه های گزش عقرب چیست؟
زهر عقرب ها بسیاری از علائم بالینی را در قربانیان ایجاد می کنند. علائم مربوط به هر حادثه خاص با توجه به عوامل مختلفی متفاوت است:
گونه عقرب، میزان سمیت، مقدار سم تزریق شده، اندازه و سن قربانی، وضعیت سلامت کلی قربانی و احتمالاً عوامل دیگری که از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
اثرات گزش عقرب معمولاً به دو یا سه سطح طبقه بندی می شوند:
- اثرات موضعی
- اثرات سیستمیک
- اثرات سیستمیک با درگیری سیستم عصبی مرکزی
بررسی اثرات موضعی
اثرات موضعی تقریباً برای همه عقرب ها صرف نظر از میزان سمیت آن مشترک است. این علائم به محل نیش محدود می شوند و شامل درد شدید، تورم جزئی، قرمزی، بی حسی، حساسیت و سوزن سوزن شدن می شوند.
درد شدید بطور طبیعی طی یک ساعت فروکش می کند و باعث بی حسی، حساسیت و سوزن شدن در محل نیش می شود. این علائم معمولاً بعد از 24 ساعت محو می شوند. درد نیش عقرب را میتوانید با ضربه حاصل از خوردن چکش به انگشت شست مقایسه کنید. در حالی که به طرز فجیعی دردناک است، محل نیش، آسیب کمی دیده یا آسیب ظاهری نمی بیند. علاوه بر این، زخم ناشی از عقرب گزیدگی، معمولاً قابل مشاهده نیست.
بررسی اثرات سیستمیک
دامنه درگیری سیستمیک بسیار زیاد است. علائم و نشانه های زیر اغلب به دنبال گزش عقرب گزارش می شود:
درد شدید به ویژه در ناحیه زیر بغل و کشاله ران، اضطراب، افزایش دمای بدن، تعریق، لرز، احساس بی حسی یا تورم بدن که در قسمت صورت، زبان و گلو حاد است، درد یا گرفتگی در سینه یا پشت و گاهی اوقات افزایش ضربان قلب و فشار خون
قربانی معمولاً بسیار مضطرب است و برخی از محققان، علائم سیستمیک جزئی را به این اضطراب نسبت داده اند . این اثرات سیستمیک ممکن است خیلی سریع اتفاق بیفتند یا ممکن است تا چند ساعت پس از وقوع حادثه پدیدار نشوند.
بررسی اثرات سیستمیک با درگیری سیستم عصبی مرکزی
اثرات سیستمیک با درگیری دستگاه عصبی مرکزی علائم شدیدی دارند. به نظر می رسد درگیری شدید سیستمیک در نتیجه انتشار گسترده کاتکول آمین ها توسط غدد فوق کلیوی قربانی باشد. هر یک از علائم یا علائم زیر در اثر نیش عقرب، باعث نگرانی خواهد بود:
تب، بزاق بیش از حد، حالت تهوع یا استفراغ، سردرگمی، اغما، تشنج، افزایش یا کاهش شدید ضربان قلب یا فشار خون، افزایش دفع ادرار، افزایش دفع مایعات به ریه ها یا تورم ریه ها.
مرگ ناشی از نیش عقرب معمولاً به دلیل نارسایی قلبی یا تنفسی است. قبل از اینکه نیش عقرب منجر به مرگ شود باید اقدامات پیشگیرانه ای را برای دفع تهاجم عقرب ها از خانه انجام داد. یکی از بهترین و ساده ترین روش های دفع عقرب از خانه استفاده از سم عقرب کش تخصصی است.
استفاده از زهر عقرب به عنوان دارو
در دنیایی که هر چیزی می تواند به یک اعتیاد تبدیل شود، محققان دائماً در تلاشند تا داروهای ضد دردی را پیدا کنند که اعتیاد آور نباشند. محققان در چنین مواردی به طبیعت روی می آورند.
موارد مصرف پزشکی برای زهر عقرب
زهر عقرب ماده ای است که اخیراً آزمایشاتی بروی آن صورت گرفته تا فواید احتمالی آن را برای داروی انسانی مشخص شود. به نظر می رسد زهر عقرب بیش از یک مکانیسم دفاعی بالقوه خطرناک است. تحقیقات کنونی در مورد زهر عقرب بسیار کند است، اما تعدادی از احتمالات پزشکی وجود دارد و بعضی افراد معتقدند که از سم عقرب یک روز می توان برای درمان لوپوس و روماتیسم استفاده کرد. در حال حاضر ترکیبات به دست آمده از زهر عقرب به منظور کمک به برخی از بیماری های اسکلروز و سرطان و کمک به پیوند قلب مورد بررسی قرار گرفته است.
مدیریت درد با زهر عقرب
برخی افراد امیدوارند که یک روز از سم عقرب به عنوان مسکن استفاده شود. درد آنقدر برای بیماران ناتوان کننده است که پزشکان همیشه امیدوار هستند که راه بهتری برای مدیریت آن داشته باشند. تحقیقات اولیه نشان داده است که مسکن های ضد درد حاصل از ماده شیمیایی موجود در زهر عقرب برای انواع خاصی از درد بسیار مؤثر هستند. نکته اصلی این است که مشخص شود ترکیبات موجود در زهر عقرب، چه عوارض جانبی می تواند ایجاد کند. بیشتر داروهای جدیدی که برای درمان درد پدید آمده اند، بسیار اعتیاد آور بوده و باعث به وجود آمدن بیماری همه گیر داروهای تجویزی در دنیای امروز ما شده اند. بنابراین محققان نسبت به اعتیاد احتمالی به زهر عقرب بسیار محتاط هستند.
خرید سم عقرب کش پیگانیک
نحوه خرید سم عقرب کش را در این صفحه میتوانید مطالعه کنید